مناسبات دانش و سیاست در یک جامعه بیم زده: تأملی جامعه‌شناختی بر شکل‌گیری جوامع بیم‌زدهِ

نویسندگان

  • ابوعلی ودادهیر استادیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
  • غلامعباس توسلی استاد ممتاز و بازنشسته گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
چکیده مقاله:

نظریه جامعه ریسک یا بیم‌زده یکی از با نفوذ‌ترین نظریه‌های جامعه‌شناسی معاصر است که اصول و شاکله شمار زیادی از تبیین‌ها، مدل‌ها و تحلیل‌های علمی را از رخدادهای محیطی و بوم شناختی گرفته تا وقایع و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دو دهه گذشته یا بیشتر فراهم کرده است. این نظریه و مفاهیم مرتبط با آن هر چند که در اوان نضج خود بیشتر به یک مانیفیست اکولوژیکی و محیط‌زیست‌گرایانه شبیه بود، مع‌الوصف به دلیل همنوایی با مفاهیم و یا نظریات مرتبطی مانند جهانی‌شدن، مدرنیتة متأخر یا باز اندیشانه یا مدرنیته به مثابه پروژه‌ای ناتمام و جز آنها، تدریجاً توجه بسیاری از اندیشمندان و پژوهش‌گران علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، بوم‌شناسی، اقتصاد و حتی مطالعات علم و تکنولوژی(STS) را به خود جلب کرد. این مقاله تلاش می‌کند ضمن بازنگری کلی در نظریه جامعة و فرهنگ بیم‌زده، دلالت‌ها و کاربردهای خاص آن را در مناسبات دانش و سیاست به تفکیک زمانی قبل  و بعد از حادثه تروریستی 11 سپتامبر سال 2001 مورد توجه قرار دهد. فرض بر این است که پس از حادثه 11/9 و به نوعی گسترش حملات تروریستی در جهان و با تبدیل زیست‌محیط به مثابه مسأله اجتماعی جهانی، مفهوم بیم‌زدگی یا ریسک و به تبع آن نظریه جامعه و فرهنگ بیم‌زده بیش از پیش جهانی شده است، بطوریکه اولریش بِک، در حد مقام یک پیام‌آور یا پیش‌گوی نهیب‌زننده ارتقاء یافته است. به تصوّر ما، جامعه جهانی پس از 11/9 دیگر صرفاً جامعه‌ای با فرهنگ بیم‌زده و یا در معرض بیم (Risky) نیست، بلکه به یک جامعة بیم‌زده نظارتی یا حراستی(Surveillance-risk Society) بدل شده است که در آن می‌توان از جهانی‌شدن جدّی و چندلایة بیم سخن به میان آورد. بی‌شک اِعمال قدرت، حاکمیت و نظارت در یک جامعه و فرهنگ بیم‌زدة نظارتی، حتی در منزوی‌ترین و سنتی‌ترین کشورهای دنیا، متفاوت از شرایط قبل از حادثه 11/9 خواهد بود؛ دنیایی که به شکل منحصر به فردی از حیث تاریخی شاهد تلفیق پیچیده جامعه جهانی بیم‌زده با جامعه جهانی نظارتی (تحت دیده‌بانی) و بسط ابزارهای مراقبت و رصد درونی بر شهروندان است. 

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

مناسبات دانش و سیاست در یک جامعه بیم زده: تأملی جامعه شناختی بر شکل گیری جوامع بیم زدهِ

نظریه جامعه ریسک یا بیم زده یکی از با نفوذ ترین نظریه های جامعه شناسی معاصر است که اصول و شاکله شمار زیادی از تبیین ها، مدل ها و تحلیل های علمی را از رخدادهای محیطی و بوم شناختی گرفته تا وقایع و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دو دهه گذشته یا بیشتر فراهم کرده است. این نظریه و مفاهیم مرتبط با آن هر چند که در اوان نضج خود بیشتر به یک مانیفیست اکولوژیکی و محیط زیست گرایانه شبیه بود، مع الوصف به دلی...

متن کامل

تأملی جامعه شناختی در باب مناسبات دانش، نگرش و رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه دانشجویان دانشگاه تهران)

فراوانی مسائل زیست­ محیطی در سال­های اخیر، توجه و حساسیت اندیشمندان حوزه ­های مختلف، به­ ویژه جامعه­ شناسان، را به این موضوعات برانگیخته است. جامعه ­شناسان تحلیل و تبیین مسائل زیست­ محیطی را نیازمند مطالعات جامعه­ شناختی و راه­ حل­های اجتماعی می ­دانند. از­این ­رو، این مقاله از دیدگاه جامعه ­شناسی محیط­ زیست تأملی در باب مناسبات دانش، نگرش و رفتارهای زیست ­محیطی دارد و از­سویی وضعیت این سه متغی...

متن کامل

اروپامحوری و تأثیر قدرت-دانش در شکلگیری علوم انسانی مدرن

رابطه میان قدرت و دانش در چشم‌انداز هستی‌شناختی از جمله مسائلی است که در قلمرو علوم انسانی مورد توجه قرار گرفته است. در قرن بیستم فوکو با تفصیل روش تبارشناختی نیچه به این اعتقاد بنیادین هستی‌شناختی دست یافت که قدرت دانش را تولید می‌کند و این دو مستقیماً بر یکدیگر تأثیرگذارند. نتیجه‌ای که این موضع هستی‌شناختی در زمینه معرفت‌شناسی داشت، این بود که علم ویژگی عینیت و یا به‌عبارتی دیگر بازنمایی حقیقت...

متن کامل

تأملی بر شکل گیری نظام آموزش مدرن در ایران مبتنی بر مناسبات قدرت – دانش در اندیشه میشل فوکو

جستجو در زمینه ها و شرایط شکل گیری فرآیندهای تربیتی مدرن در ایران مبتنی بر مناسبات قدرت دانش مساله اساسی است که مقاله حاضر در پی یافتن پاسخ آن است. روش پژوهش در این مطالعه روش تحلیل تاریخی مبتنی مناسبات قدرت دانش است که به تجزیه و تحلیل سیر تاریخی عوامل شکل دهنده به نظام آموزش مدرن و تحول ارزش ها در جامعه ایران پرداخته است از اینرو ، ابتدا زمینه های فرهنگی و اجتماعی شکل گیری تربیت مدرن در ایران...

متن کامل

مناسبات فقه و سیاست در مکتب اصفهان

مکتب فقهی اصفهان که ابتدا توسط عالمان مهاجر جبل عامل تأسیس و سپس با همراهی عالمان ایرانی و مقارن با تأسیس دولت صفوی به کار خود ادامه داد، یکی از موفق‌ترین و کارآمدترین مکاتب فقهی شیعه بوده است. در این مکتب، دو گرایش کلان اصولی و اخباری وجود دارد که هر کدام، ضمن داشتن برخی اشتراکات، تعامل ویژه‌ای با حوزه سیاست داشته‌اند. بی‌شک، تجربه ورود آشکار و حداکثری فقه در هسته قدرت سیاسی در این دوره، سرمای...

متن کامل

تبارشناسی جنبش ملی شدن صنعت نفت در ایران تأملی در مناسبات دولت، جامعه و نظام سرمایه‏داری سال‌های 1320 تا 1332

در مقاله حاضر چگونگی تکوینِ جنبش ملی شدن صنعت نفت، در ایران مورد بررسی جامعه‌شناختی قرار‌ گرفته و ‏شکل‏گیری آن در مناسبات جدید قدرت میان نیروهای درون دولت، جامعه و نظام سرمایه‏داری جهانی تحلیل می‏گردد. در این راستا به‌منظور دست‏یابی به چارچوبی برای ارز­یابی انتقادی از روش‌ تبارشناسی ژیل دلوزاستفاده شده‌ است. در ابتدا ضمن بررسی جایگاه سوژگانی نیروهای اجتماعی، نسبت میان این نیروها، از شکل ‏افتادن ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 10  شماره 4

صفحات  1- 35

تاریخ انتشار 2010-12-01

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023